色中色

Als een stille getuige van Meijers opmerkelijke visie op plastic, die hij onlangs presenteerde tijdens zijn bij het Koninklijk Natuurwetenschappelijk Genootschap, ligt een verfrommeld boterhamzakje op zijn bureau. Ietwat ongemakkelijk gooit hij het in de prullenbak."

鈥淰an mijn vrouw mag ik hier eigenlijk niet meer mee gezien worden na mijn lezing鈥�, glimlacht hij. 鈥淢aar eigenlijk is dit een perfect voorbeeld van wat ik duidelijk hoop te maken. Zulke zakjes zijn in principe niet verkeerd. Net als wegwerpbekers. Sterker nog: steeds opnieuw boterhamtrommels of hard cups schoonmaken met water en zeep is slechter voor het milieu.鈥�

Steeds opnieuw boterhamtrommels of hard cups schoonmaken met water en zeep is slechter voor het milieu.

Bert Meijer

Meijer snapt heel goed dat zo鈥檔 uitspraak de wenkbrauwen doet fronsen. 鈥淒e afgelopen jaren is een totale misvatting ontstaan bij het algemene publiek over plastic. Het is De Grote Boosdoener geworden, waar we het liefst helemaal van af willen. Dus is er steeds meer aandacht voor initiatieven die daarop aanhaken.鈥�

Greenwashing, noemt hij het. En bovendien een non-discussie. 鈥淲ant een wereld zonder plastic is ondenkbaar. Het zit inmiddels overal in: computers, auto鈥檚, kleding, gebit, medische middelen, en nog veel meer. Hoe waren we de covid-pandemie doorgekomen zonder plastic? Polymeren zijn zoveel belangrijker dan alleen die petflesjes, boterhamzakjes en wegwerptasjes. Dus we moeten en kunnen plastic niet uitbannen.鈥�

Additieven als probleem 茅n oplossing

Die dwaling rekent hij zichzelf en zijn medewetenschappers aan. 鈥淲e hebben de rest van de wereld niet genoeg meegenomen in de ontwikkeling van polymeren.鈥� Daarmee doelt hij op de scheikundige term voor de organische moleculen die, chemisch aan elkaar gekoppeld, de basis vormen voor plastic. 鈥淢aar voor het produceren van bruikbaar plastic zijn ook additieven nodig en juist daarin schuilt zowel het probleem als de oplossing voor plastic afval鈥�, stelt hij.

鈥淓r zijn talloze additieven die door eveneens talloze producenten gebruikt worden. Dat maakt het recyclen van plastic heel divers, lastig en daardoor duur. De kosten voor het recyclen van plastic zijn simpelweg hoger dan voor het produceren van nieuw plastic.鈥�

Bijdragen aan betaalbare recycling

Uniformering van plastic productie lijkt in dat opzicht het ei van Columbus en daarin ligt volgens Meijer ook een belangrijke taak voor de politiek. 鈥淏eleidsmakers moeten, in samenspraak met de industrie, deskundige maatregelen nemen om productie te versimpelen.鈥�

鈥淒e industrie moet op zijn beurt het belang inzien van restrictie van additieven en daarmee bijdragen aan betaalbare recycling. En dat moet gepaard gaan met voornamelijk het gebruik van het type plastics die het gemakkelijkst te recyclen zijn.鈥�

Maar ook in zijn eigen wetenschappelijke hoek ziet Meijer een duidelijke verantwoordelijkheid: plastic ontwikkelen dat makkelijk en vooral goedkoop te recyclen is. 鈥淒aarmee is de nodige vooruitgang geboekt. En natuurlijk mag je van ons wetenschappers verwachten dat we hiermee verder gaan. Maar er kan al veel meer dan nu in de praktijk wordt gebracht.鈥�

Je wilt dat iets makkelijk uit elkaar valt als dat gewenst is, maar juist ook stabiel blijft als je het wilt gebruiken. En dan moet het ook nog betaalbaar zijn.

Bert Meijer

Een mooi voorbeeld daarvan is zijn eigen onderzoek, in samenwerking met Takuzo Aida van de University of Tokio, naar een  dat ontbindt in zout water. Dat is gemakkelijk te recyclen, maar als het alsnog in de zee terechtkomt, valt het direct uit elkaar.

De ervaring daarmee leert hoe ingewikkeld het is om alternatieven voor ons huidige plastic te ontwikkelen. 鈥淛e wilt dat iets makkelijk uit elkaar valt als dat gewenst is, maar juist ook stabiel blijft als je het wilt gebruiken. En dan moet het ook nog betaalbaar zijn.鈥�

Balans tussen covalente en niet-covalente binding

Datzelfde principe gaat op voor recyclebaar plastic, vervolgt hij: 鈥淗et is continu zoeken naar de perfecte balans tussen covalente binding, oftewel een stabiel materiaal, en niet-covalente binding, oftewel de mogelijkheid om datzelfde materiaal steeds weer te hergebruiken.鈥�

鈥淣eem als voorbeeld de wieken van moderne windmolens. Dat materiaal moet licht zijn, jarenlang bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden, maar uiteindelijk ook makkelijk recyclebaar zijn.鈥�

Dat klinkt als een paradox, erkent Meijer. 鈥淗et draait uiteindelijk allemaal om nuance. Vanuit technologisch oogpunt zijn er al veel mogelijkheden om het relatief goed te doen. Maar dat vraagt van de overheid deskundige maatregelen, van de industrie oog voor het belang van recycling en van de consument verantwoorder gebruik van plastic.鈥�

Niet wachten op een quick fix

Want ook bij die laatstgenoemde groep ligt een verantwoordelijkheid, voegt Meijer graag nog toe. 鈥淗et grootste plasticprobleem zit 鈥榤 in verpakkingen en textiel. We moeten echt minder kopen en vooral minder online bestellen.鈥� Anders is het vechten tegen de bierkaai, stelt hij. 鈥淲e kunnen niet wachten op een quick fix vanuit de wetenschap. Tenzij we bereid zijn om veel te betalen, maar volgens mij kennen we het antwoord daarop wel.鈥�